يونان باستان

دسته بندي : علوم انسانی » تاریخ
يونان باستان كجا قرار داشت؟
شبه جزيرة بالكان در جنوب قاره اروپا قرار دارد. بخش جنوبي شبه جزيره بسيار زياد در آب پيشرفته است. اين بخش از شبه جزيرة بالكان و تعدادي جزاير كوچك پراكنده در اطراف آن كه در درياي اژه قرار دارند و سرزمينهاي كرانه‌هاي دريايي آسياي صغير، كشور يونان باستان را تشكيل مي‌دادند. يونان باستان به سه بخش تقسيم مي‌شد: يونان شمالي، يونان مركزي و يونان جنوبي كه آن را پلوپونز مي‌نامند.
يونانيان مردماني كشاورز بودند كه نياكان آنها را از نژاد «دريانوردان» هند و اروپايي مي‌دانند. آنها نخست مقدونيه را تسخير كرده بودند و بعد در همه سرزمينهايي كه امروزه يونان مي‌ناميم پراكندند.
يونانيان براي مدت طولاني كشاورز باقي نماندند، چون منافع زندگي در شهر را دريافتند. البته هنگامي كه زندگي در شهر را آغاز كردند. برخي از شهرها را بنا كردند و برخي از آنها را بر خرابه‌هاي باقي مانده از پيش بازسازي كردند. زمينهاي اطراف شهر را براي كشاورزي محفوظ نگهداشتند.
سرچشمة تمدن يونان باستان از كجا بود؟
اگرچه فرهنگ يونان باستان تا اندازه‌اي مديون تمدن مصريان، فنيقيان و بابليان بود، اما ريشة تمدن يونان،‌ در اصل از جزيرة كرت است. اين جزيره در جنوب شبه جزيرة بالكان، در درياي مديترانه قرار دارد. اهالي كرت، كشاورزي پيشرفته داشتند.
ظرفهاي سفالي لعابدار، اشياء شيشه‌اي، جنگ‌افزار و مجسمه‌هاي كوچك از آنها بر جاي مانده است. از شهرهاي مهم كرت عبارت بودند از: كنوسوس،‌ فايستوس، گورتينا و گورنيا.
تمدن كرتي را تمدن مينويي يا مينوسي هم مي‌‌نامند و اين تمدن حدود سالهاي 3400 تا 1200 پيش از ميلاد ادامه داشت. اين نكته را هم بايد يادآور شويم كه كرتي‌ها نوعي خط داشتند كه تا به امروز خوانده نشده است. آنها با سرزمين و تمدنهاي خاورميانه باستان ـ مصر، بابل و … نيز تماسهايي داشتند.
تمدن كرت چگونه جاي خود را به تمدن ديگري داد؟
مردم كرت، مردمي بودند با فرهنگ كه از جنگ و ستيز گريزان بودند. به علاوه موقعيت اقتصادي پيشرفته‌اي كه داشتند آنها را راحت‌طلب بار آورد. اقوامي به نام اكيئي‌ها كه بخشهايي از شمال شبه جزيرة بالكان را در چنگ آورده بودند،‌ به شهرهاي كرتي حمله بردند و آنها را تاراج كردند.
پس از اكيئي‌ها، دورين‌ها كه قبايل يوناني بودند و در شمال اين سرزمين زندگي مي‌كردند، كار جزيرة كرت را يكسره ساختند و به نفوذ فرهنگي آن پايان دادند.
بايد افزود حدود سال 1500 ق.م، آتشفشان «ترا» كه تقريباً در فاصلة 110 كيلومتري كرت بود فوران كرد و مناطق مسكوني را تا ارتفاع چند متر به زير خاك برد. آتش‌سوزي مهيبي هم در شهر كنوسوس، پايتخت كرت رخداد كه اين شهر را به كلي ويران كرد. علت آتش‌سوزي را به نام تزئوس منسوب مي‌كنند.
در سالهاي پاياني فرهنگ مينويي،‌ اين فرهنگ در نواحي شمالي يونان،‌ مقدونيه، تروا و جزاير درياي اژه گسترده شد. فرهنگ مينويي با فرهنگ بومي اين مناطق درهم آميخت و فرهنگ نويي شكوفا شد كه آن را فرهنگ ميسينايي منسوب به سرزمين ميسيني مي‌نامند. به فرهنگ ميسينايي، فرهنگ اكيئي و هلادي نيز مي‌گويند.

«عهد هومري» در يونان باستان چيست؟
حدود سالهاي 1100 پيش از ميلاد تعداد بسياري از قبايل دوري از شمال غربي شبه جزيرة بالكان به سمت جنوب هجوم آوردند. دوري‌ها كه جنگجو بودند حتي نسبت به اكيئي‌ها نيز در سطح پايين‌تري قرار داشتند.
آنها در يونان مركزي و پلوپونز نفوذ كردند، نواحي ميسيني را تسخير كردند و تعدادي از مردمان بومي را اسير كردند. گروهي از آنها منطقة لاكوني در جنوب شبة جزيرة بالكان را فراچنگ آوردند. در اين منطقه،‌ در قرن نهم پيش از ميلاد، دولت اسپارت بنيانگذاري شد.
بنابر آنچه گذشت،‌ در آغاز هزارة اول پيش از ميلاد مليت يونان باستان شكل گرفت. در همين سالها بود كه سلاحهاي آهني (شمشير و نيزه) و ديگر افزارهاي جنگي آهني ساخته شد و استفاده از آهن روز‌افزون گشت. زندگي روزمرة مردم و صحنه‌هايي از زندگي فرهنگي و اجتماعي دوره‌ها، كه شامل سده‌هاي دوازده تا هشتم پيش از ميلاد است، در دو كتاب هومر منعكس شد. از اين رو اين دوران را، «عهد هومري» مي‌نامند.
كتابهاي هومر چه نام دارند؟
هومر،‌ مشهورترين شاعر حماسه‌سراي يونان باستان است. او طي سالهاي آخر سدة نهم تا اوايل سدة هشتم پيش از ميلاد مي‌زيست. بنا به روايت مشهور،‌ هومر نابينا بود.
برخي از دانشمندان باستان‌شناس، اساساً‌ وجود شخصي به نام هومر را كه اشعاري سروده باشد، انكار مي‌كنند. در هر صورت، آنچه امروزه به هومر منسوب است دو كتاب است: ايلياد و اوديسه.
در ايلياد، وقايع جنگ اكيئي‌ها با اهالي تروا و زندگي يونانيان تا سدة هشتم پيش از ميلاد بازگو شده است.
كتاب اوديسه،‌شرح ماجراهاي بازگشت قهرمانان پس از جنگ تروا،‌ بويژه شرح حال قهرماني به نام اوليس است. اين دو كتاب از شاهكارهاي ادبيات جهان محسوب مي‌شود.
به چه شهرهايي «دولت ـ شهر» مي‌گفتند؟
پس از آنكه شهرنشيني در يونان باستان آغاز گشت، در هر شهر بتدريج يك نظام حكومتي تشكيل شد. حكومت در آغاز در دست كشاورزان ثروتمند بود. اما اين كشاورزان اندك، اندك‌ تمام وقت خود را يا به كشاورزان ديگر اجاره مي‌دادند و يا مي‌فروختند.
در همان وقت كساني كه در شهر مي‌زيستند، خود را برتر و قويتر از آنهايي مي‌دانستند كه روي زمين كار مي‌كردند. موفقترين اين افراد، حكومت بر مردم را در دست گرفتند و خود را اريستوكرات ناميدند.