تحقیقی در مورد دریای خزر

دسته بندي : علوم پایه » محیط زیست
اين درياي نيمه شور و بسته خزر بين دو قاره آسيا و اروپا واقع شده از جهت دارا بودن ذخاير مختلف انرژي در طبقات زيرين آنها و نيز منابع بيولوژيكي و بهره برداري از آنها نقش مهمي در شكوفايي اقتصادي كشورهاي همساهي ايفا مي كند. درياچه خزر با ايجاد كانال ولگا ـ دن بواسطة ارتباط با درياي آزوف و درياي سياه مي تواند با آبهاي آزاد مرتبط باشد. از اين رو اهميت ويژه اي را بخود اختصاص داده است.
معرفي درياي خزر
درياي خزر يا درياي مازندران به شكل تقريباً مستطيلي است كه طول آن شمالي جنوبي بوده در شمال كشور ايران و در قاره آسيا واقع است. مجموع سواحل شمالي ايران بطول 992 كيلومتر از آستارا تا خليج حسينقلي بخش جنوبي آن را در بر گرفته است.
از نظر اروپائيان نام كاسپين از نام قومي به نام كاسپي كه در جنوب غرب اين دريا مي زيسته اند گرفته شده است نامهاي ديگري نيز به اين دريا داده شده است.
معدودي از آن عبارتند از:
بحر حيوانات، بحر آبسكون، درياي طبرستان، درياي قزوين و غيره.
(درياي خزر به سبب اينكه بطور طبيعي به اقيانوسهاي منجمد شمالي يا اقيانوس اطلس راه ندارد درياچه اي است كه از نظر وسعت و بزرگي از زمانهاي قديم به غلط نام دريا به آن داده شده است به سبب انحلال 85/12 (در هزار) نمك آب آن كمي شور است ولي اين شوري از درياهاي ديگر كمتر است.)
از نظر وسعت مي توان آن را بزرگترين درياچه كره زمين دانست طول آن از شمال به جنوب حدود (1205) كيلومتر و پهناي آن در پهن ترين منطقه در بخش شمالي دريا حدود (554) كيلومتر و در تنگ ترين قسمتها كه بين شبه جزيره آبشوران و دماغه كيا ولي قرار دارد (202) كيلومتر است.
اين دريا بين عرض هاي 35 ، 34 ، 36 ، 13 ، 42 شمالي و طولهاي 29 ، 44 ، 54 ، 39 ، 38 ، 46 شرقي قرار دارد. از اين نظر، گسترش شمالي و جنوبي و شرقي و غربي آن شرايط بسيار متفاوتي از نظر آب و هوا ميزان تبخير و واردات آب شيرين در آن ايجاد مي كند كه نه تنها از نظر اكولوژي و محيط زيست تنوع فراواني به آن مي دهد بلكه از نظر ساختماني نيز تغييراتي از نظر عمق نيروهاي مؤثر و بالاخره ويژگيهايي از نظر روانهاي دريايي در آن ايجاد مي شود.
محيط اين دريا حدود 6379 كيلومتر كه 992 كيلومتر آن در خاك ايران و بقيه در خاك شوروي است مساحت آن حدود 000/438 كيلومترمربع يعني 5/6 برابر درياچه آرال و 5 برابر درياچه سوپريورو 13 برابر درياچه بايكال است. حجم آن طبق محاسبه جديد حدود 79319 كيلومترمكعب مي باشد. طول مجمع خطوط كرانه هاي آن 6379 كيلومتر است كه 992 كيلومتر سواحل جنوبي آن از مصب رود اترك در شرق تا مصب رود آستارا در غرب ايران است. عمق متوسط اين دريا 180 متر و حداكثر آن در بخش جنوبي به 50/945 متر مي رسد. از مجموع مساحت 3733000 كيلومترمربع حوضه آبگير درياي خزر حدود 2516000 كيلومترمربع آن در سطح ايران (دامنه هاي شمالي سلسله جبال البرز) و بقيه در سطح كشور شوروي قرار دارد. سطح آب درياي خزر در دوره يخچال اوايل دوران چهارم حدود 80 متر از سطح فعلي آن بالاتر بوده ولي امروز سطح آن 26 متر از سطح اقيانوسها كمتر است.
تقسيمات = از نظر اختصاصات حياتي و عمق سنجي آن را به سه قسمت شمالي، مركزي و جنوبي تقسيم مي كنند. عمق متوسط در بخش شمالي يعني در شمال كه خطي از جزيره تيولن به دماغه توب كارآگاي مي رسد در حدود 5 متر و حجم آن حدود 94/0 درصد كل اين درياست از نظر مساحت بخش شمالي اين دريا حدود 73/27% مساحت كل درياي خزر را شامل مي شود. اين قسمت در حد جنوبي خود حداكثر تا 50 متر عمق دارد خزر شمالي مدت زيادي از سال را منجمد است و سواحل آن پست و شني و داراي جزاير متعددي است. حد جنوبي قسمت خزر مياني خطي است كه از جزيره ژيلوي به دماغه كوالي مي رسد عمق متوسط آن 176 متر و حداكثر عمق آن 770 متر مي باشد. حجم خزر مياني كمتر از 3/1 حجم كل درياي خزر است.
خزر جنوبي = اين منطقه شامل سواحل ايران و شبه جزيره آشوران و دماغه كوالي است. عمق متوسط آن 325 متر و عميق ترين نقطه آن داراي عمق 980 متر است حجم آن كمي كمتر از 3/2 حجم كل درياي خزر است. در سواحل ايران عميق ترين نقطه در نزديك و امتداد سواحل شهسوار است و برجستگي زير دريايي يا ارتفاعي كه بخش مركزي را از بخش جنوبي جدا مي كند در خاك روسيه قرار دارد.
3ـ4ـ توپوگرافي سواحل و بستر درياي خزر
در سمت شمال اين دريا، جلگه وسيعي امداد يافته كه به نام جلگه شمال خزر ناميده مي شود. در بخش مياني دريا در قسمت ساحل غربي، ادامه رشته كوههاي قفقاز ديده مي شوند و در منطقه شبه جزيره آپشرون دوباره مي توان جلگه ها و زمينهاي پستي را مشاهده نمود.
در جنوبي ترين قسمت در طول ساحل در منطقه اي باريك، ناحيه جلگه اي لنكران امتداد يافته كه به اين ترتيب كوههاي طالش را از درياي خزر جدا مي كند. در بخش ساحلي جنوب درياچه يك جلگه بسيار باريك خزر را در بر گرفته و به موازات ساحل رشته كوههاي البرز قرار دارد. وجود تپه ها، برجستگيها و چين خوردگيهاي با شيب تند و جلگه هاي بسيار مرتفع در بخش شرقي از سمت شبه جزيره تيوپ كاراگان به سمت سواحل دريا كاملاً مشهود است. فلات مان قشلاق، كندرلي و وستيورت و خليج معروف قره بغاز در قسمت شمال شرقي به جلگه اوستيورت پيوسته و در بخش جنوبي اين خليج فلاتي بنام ك